Leds beter maar ook duurder
De ‘light emitting diode’ ofwel LED is op weg in veel gevallen de gloeilamp en ook de spaarlamp te verdringen. Enkele voorbeelden van nuttige toepassingen waar leds al een overwinning hebben behaald: in verkeerslichten, in fietslampjes, in oogverblindende zaklampjes, in plint- en traptredenverlichting en als oriëntatielicht in een vestibule of entree.
Wie rondschijnend licht wil in de orde van meerdere honderden lumen moet een gloeilamp nemen maar kan ook redelijk slagen met een spaarlamp. Een 60 W gloeilamp geeft 780 lumen warm wit licht (2600 Kelvin) maar een spaarlamp van 11 W, die gewoonlijk wordt vergeleken met die gloeilamp, brengt het niet verder dan 600 lumen als hij tot de modernere soort behoort, die een langere levensduur (10.000 uur) kan halen.
Er zijn nu echter ook spaarlampen, die net zoveel lumen geven als de gloeilamp, die ze vervangen, zoals de 5 W kaarsspaarlamp, met warme start (die een kaarsgloeilamp van 25 W vervangt) van het vrij dure Duitse merk IDV, die 200 lumen oplevert en die rond 6 euro kost. En die volgens IDV 10.000 uur moet meegaan. Dit laatste is zoals je vaak hoort over spaarlampen lang niet zeker. Maar dit geldt vooral de goedkopere.
Van de nieuwste leds wordt algemeen een langere levensduur aangenomen, maar de 50.000 uren (50 maal de levensduur van een gloeilamp) moet nog bewezen worden. Leds kunnen niet rondstralen zoals een gloeilamp, maar geven een gerichte lichtbundel, die daarbinnen een hoger aantal lumen oplevert naarmate de bundel nauwer is. Desondanks is die gerichte bundel bij de veel besproken Pharoxlamp van Lemnis Technology (gedistribueerd door Oxxio) die een 40 Watt gloeilamp moet kunnen vervangen en die slechts 3,4 Watt verbruikt, 153 lumen tegen de 520 lumen van de te vervangen gloeilamp. Het warm witte licht (rond 3000 Kelvin) is nauwelijks voldoende om bij te lezen. De Pharox, aangegeven levensduur 50.000 uren, kost 29,50 euro.
Nieuw zijn ook de 230 V buis-ledlampen, die een TL-buis kunnen vervangen en die worden geleverd in lengten van 60 cm (8 W, 900 lumen, 174 leds), 120 cm (15 W, 1500 lumen, 276 leds en 18 W, 1700 lumen, 342 leds), 150 cm (18 W, 1700 lumen, 342 leds). Ze worden uit China geïmporteerd door Dongemond Elektronica (info@dongelek.nl) in Raamsdonksveer. Ze passen in een TL-armatuur, waar de starter en het voorschakelapparaat uit worden verwijderd, waarna de draden van het voorschakelapparaat worden doorverbonden. Ze geven koud of warm wit licht met een voor een werktafel of bureau geschikte stralingsbundel van 120 graden en moeten 50.000 uur meegaan. Kosten TL-buizen van genoemde lengte slechts enkele euro’s, deze kosten tussen de 33,50 en 59,50 euro (excl. btw!). Argument van Dongemond: ze sparen 90% energie, hoeven haast niet vervangen te worden en bij bedrijven is de terugverdientijd nog korter als je de belastingaftrek meetelt. Maar duur blijft het en de vraag is of het wel goedkoper kan als je ziet welke bijzondere en kostbare (ook schaarse) stoffen gebruikt moeten worden om goede en langlevende leds te maken.
Eén ding moet ons van het hart: bij alle vergelijkingen (ter ophemeling van spaarlamp of led) moet de nu bijna verboden gloeilamp het altijd weer ontgelden als er over zijn korte levensduur wordt geklaagd. Maar bedenk eens hoeveel gloeilampen voortijdig het loodje leggen omdat ze zelden beschermd worden tegen schokken en trillingen. Jaren geleden stelden we experimenteel vast, dat een gloeilamp in een trillingsvrije omgeving veel langer meegaat (zeker wel 10 keer!) als je hem met zijn fitting ophangt aan een slappe spiraalveer die alle trillingen dempt.