Op deze pagina vindt u het laatste nieuws van en over
De Twaalf Ambachten.
Naast de 61 onderwerpen die we tot nog toe bij de rubriek 'Beter 1x zien dan 100 x horen' op deze website behandelden zijn er onlangs maar liefst 23 bijgekomen.
Eerder verzamelden we uit vroegere nummers van ons tijdschrift een aantal afleveringen van 'Beter 1x zien...'
die nog steeds bruikbaar of actueel zijn met de bedoeling daar een boekje van te maken. Dat is er helaas om budgettaire redenen nooit van gekomen.
Nu hebben we de meeste van deze 'nieuwe' onderwerpen aangepast om ze bij de reeds op deze website aanwezige items te plaatsen, zodat het nog waarschijnlijker is dat er een onderwerp bij is waarmee u zelf aan de gang kan.
De met een * achter de titel zijn onlangs toegevoegd.
Zie bij Beter 1x zien dan 100x horen.
Werkmappen nu als pdf gratis te gebruiken
Zoals we al eerder aankondigden willen we onze werkmappen voor iedereen beschikbaar maken. De volgende werkmappen zijn op deze website in te kijken en te downloaden:
Als eerste de zes werkmappen van Jan Gosselink om zelf je eigen werktuigen en machines te maken.
Verder de werkmap Onderlandhuis om zelf (half)ondergronds te gaan bouwen.
Daarnaast is er de werkmap Warmtemuren waarmee u zelf aan de slag kunt om uw huis van gezonde stralingswarmte te voorzien door tegen de muren van uw huis een extra laag met daarin warmwaterslangen aan te brengen.
Dit jaar zijn ook de werkmappen Zelfbouw-tegelkachels en Zelfbouw Finoven toegevoegd. U kunt aan de hand hiervan zelf uw Standaard gegoten tegelkachel, een gemetselde tegelkachel of een gemetselde Finoven gaan maken.
Ook de 102 pagina's tellende
uitgebreide werkmap Rioolvervangende Technieken is nu aangepast en gereedgekomen om vanaf deze website te gebruiken. Bedoeld voor zelfbouwer en professional om een individuele waterzuivering aan huis te maken. Met veel illustraties en bouwtekeningen en de nodige achtergrondinformatie.
Zie bij Werkmappen.
Peugeotclub neemt omgebouwde elektro-auto over
De Peugeot 205-309 Club Nederland gaat de in 1998 bij onze stichting met hulp van de Peugeotfabriek omgebouwde elektrische Peugeot 205 opknappen en ten toon stellen. Ze hebben deze bijzondere auto van Hans Barkman, die hem van De Twaalf Ambachten had gekregen, mogen overnemen om hem te restaureren, omdat Hans daar zelf niet aan toe komt.
Onder de motorkap van de omgebouwde elektrische Peugeot 205.
Het is de bedoeling de auto in ere te herstellen om deze ten toon te stellen aan het publiek.
Sietz Leeflang, oprichter en voorzitter van De Twaalf Ambachten overleden
Niet lang na het uitkomen van onze laatste Nieuwsbrief is op 14 december 2017 Sietz Leeflang, de oprichter en grote inspirator van De Twaalf Ambachten in zijn woonplaats Breskens overleden.
Verdrietig hebben wij afscheid moeten nemen van de
voorzitter van onze stichting.
Sietz was jarenlang wetenschapsjournalist bij het
Algemeen Handelsblad, later bekend onder de naam NRC
Handelsblad. Hij werkte ook nog enige tijd bij Philips.
Omdat hij zich zorgen maakte over ons milieu richtte
hij zich al snel op heel andere projecten. Zo was Sietz
samen met zijn vrouw Anke in 1970 de initiatiefnemer
van de milieu-proefboerderij De Kleine Aarde in Boxtel en
vervolgens was hij 40 jaar voorzitter en boegbeeld van
stichting De Twaalf Ambachten. Sietz was een milieupionier, met oog voor de menselijke maat, altijd op zoek
naar duurzame en eenvoudige technieken. Veel van zijn ideeën en oplossingen om milieuproblemen aan te
pakken zijn beschreven in ons tijdschrift, later onze Nieuwsbrief en op deze website.
We zullen hem erg missen.
Zoals we al lieten weten in de laatste Nieuwsbrief doen we voortaan onze mededelingen alleen nog op
deze website en gaan we de website uitbreiden met de werkmappen die we
eerder alleen op papier uitbrachten. De website wordt zo een nog groter, gratis archief voor diegenen die
ecologisch aan de slag willen.
Als u ons wilt blijven ondersteunen met een vrijwillige bijdrage stellen wij dat zeer op prijs. We kunnen
daarmee de website ook de komende tijd blijven onderhouden. Ons rekeningnummer is NL48 INGB 0003 9393 93,
BIC: INGBNL 2A.
Voor producten, boeken, werkmappen en tegelkachelbouw en eventuele rondleidingen kunt u nog altijd
terecht bij De Nieuwe Ambachterij in Oostburg en De Weide in Boxtel.
Jaarprijs 2017 goed ontvangen bij Omslag
Vrijdag 22 september 2017 werd De Twaalf Ambachten Aanmoedigingsprijs 2017 uitgereikt aan Omslag, Werkplaats voor Duurzame Ontwikkeling in Eindhoven.
Omslag brengt al bijna 25 jaar mensen bijeen rond de thema's milieu, vrede, werk, cultuur, economie en solidariteit. Met acties, publicaties, zoals het tijdschrift ZOZ, en doe-activiteiten werkt Omslag aan een kleurrijke, duurzame samenleving.
Frans Wildenborg reikt de prijs uit aan de medewerkers van Omslag.
Frans Wildenborg somde een tiental punten op waarom Omslag deze prijs verdient en reikte de welverdiende prijs uit namens onze Stichting in de tuin van Omslag. Daar werd er er een feestelijk tintje aan gegeven met hapjes, drankjes en sfeervolle livemuziek.
Eerste succesvolle Open Dag van De Nieuwe Ambachterij in Oostburg
Jaarprijs 2017 De 12 Ambachten voor Wim van Overbeeke
Zaterdag 22 april 2017 beleefde De Nieuwe Ambachterij aan de Oude Stad in Oostburg de eerste Open Dag. De voormalige graandrogerij heeft daarmee haar nieuwe bestemming gekregen. Bezoekers konden op de begane grond de tegelkachelwerkplaats en verschillende voorbeelden van ecologische technieken bekijken, zoals infrarood-verwarming, de waterbesparende douchekop en systemen voor waterzuivering. Op de toen net afgebouwde tentoonstellingsgalerij waren de tentoonstellingsvitrines van Stichting De 12 Ambachten uit Breskens te zien.
Twaalf-Ambachtenvoorzitter Sietz Leeflang reikt de prijs uit aan Wim van Overbeeke.
Tijdens deze Open Dag heeft product- en grafisch vormgever Wim van Overbeeke de Jaarprijs 2017 uit handen van voorzitter Sietz Leeflang van De 12 Ambachten ontvangen voor zijn gehele oeuvre. Wim van Overbeeke, opgegroeid in Schoondijke, heeft bijna 40 jaar als zelfstandig ontwerper het gezicht bepaald van De 12 Ambachten, een stichting die zich inzet voor de ontwikkeling van mens- en milieuvriendelijke technieken. Dat doet en deed hij als ontwerper en tekenaar van vele technische illustraties bij vindingen van De 12 Ambachten.
De volgende Open Dag van De Nieuwe Ambachterij wordt dit jaar gehouden op zaterdag 16 december, van 11.00 -15.00 uur.
Bezoekadres: Oudestad 27 (linksachter), 4501 JA Oostburg. Zie het kaartje op de website van De Nieuwe Ambachterij.
Elektrostress verdient aandacht en onderzoek
Elektromagnetische stralingsvelden EMS nemen steeds meer bezit van onze leefomgeving. In onze nieuwe Nieuwsbrief vindt u een uitgebreid artikel over dit onderwerp, geschreven door bio-ecologisch architect Vincent Valentijn.
Het is het resultaat van een half jaar studie naar de mogelijke effecten van EMS. Aan de studie werkten ook oud Philipsmedewerker en EMS-specialist Rik van Schuur en De Twaalf Ambachten voorzitter Sietz Leeflang mee. Zij zijn hierbij veel dank verschuldigd aan neurobioloog Hugo Schooneveld, oprichter van de stichting EHS (Electro Hypersensitivity) en auteur van het recent verschenen leer- en handboek Elektro Stress.
Het aanbod in onze nieuwsbrief van december 2016 (we zochten een goed tehuis voor de in 1998 bij onze stichting met hulp van de Peugeotfabriek omgebouwde elektrische Peugeot 205, die we gratis aanboden) bracht ons snel in contact met zes donateurs-gegadigden. De aanschaf van nieuwe tractiebatterijen (die voor ons te duur werd) was voor de geïnteresseerden geen bezwaar.
Een beter tehuis dan bij ‘Hans Peugeot’ een kleine Peugeotgarage in Assen die nog menige 205 als klant heeft, hadden we niet kunnen bedenken. De eigenaar (zie foto) Hans Barkman (de enige der gegadigden die ook nog vele onderdelen van de 205 in voorraad heeft en bij zijn garage het eerste snellaadpunt voor elektrische auto’s van Drenthe heeft aangebracht) kwam hem 18 december 2016 bij ons in Breskens ophalen na ruim 4 uur uur rijden.
Onze Peugeot reed nog met de oude accu’s en op eigen kracht de schuur uit en bereikte probleemloos de elders in Breskens wachtende aanhanger. De verder in prima staat verkerende auto (bouwjaar 1982) met een in 2016 nieuw vervangen elektronische regeling heeft sinds 1998 vele duizenden kilometers zowel in Brabant als in Zeeland afgelegd en was net toe aan zijn 17e APK. We wensen Hans veel succes met zijn nieuwe aanwinst.
PETflessen experimenten
Bedenk dat vóór u uw PETflessen wegbrengt voor statiegeld of recycling ze in andere landen op steeds grotere schaal heel bijzonder en opvallend nuttig hergebruikt worden in de krottenwijken van miljoenensteden in Afrika, Azië en Zuid-Amerika. Wij vonden dit een reden om in de toekomstige experimenteerhoek voor kinderen in de 'fabriek' (ons project met Dirk Knetsch en zijn Nieuwe Ambachterij in Oostburg) een opstelling te maken van dit tot denken aanzettend ingenieuze hergebruik.
Twee modellen: één dat laat zien hoe één PETfles in het stikdonker van een met een golfplaat bedekte hut zonlicht naar binnen brengt met de lichtkracht van een 60 Watt lamp. Hoe dit idee daadwerkelijk toegepast wordt kunt u zien in dit Youtube filmpje
Het andere model is dat van een 'airco' bestaande uit een bundel PETflessen die in een raamopening van een hut snikhete warme wind meerdere graden koelt.
We kunnen dit in Oostburg aan bezoekers laten zien dankzij financiële steun en hulp van vrijwilligers naast vele andere demonstraties (o.m. op het gebied van energiebesparende infraroodverwarming, isolatie, ventilatie en drinkwaterbereiding van regenwater).
Aanmoedigingsprijs voor scoutinggroep Ibn Battuta
De scoutinggroep Ibn Battuta in Rotterdam, nog steeds de enige Marokkaanse scoutinggroep van ons land, onderdeel van Scouting Nederland, bestaat in 2017 20 jaar. Begonnen met 120 leden (jongens en meisjes vanaf 10 jaar, nu nog met ruim 70 leden) kreeg zondag 8 mei 2016 in Rotterdam op hun (huur-) honkadres Olympiaweg 361 een geldprijs uitgereikt van 1.000 euro van onze Stichting.
Prijsuitreiking aan scoutinggroep Ibn Battuta door Stichting De Twaalf Ambachten.
De Stichting wil met deze jaarprijs haar waardering uitspreken voor twintig jaar werk van vrijwilligers, zonder enige overheidssteun, soms zelf geld bijpassend. Zij hebben vele tientallen Marokkaanse kinderen uit het grote Rotterdam succesvol opgevangen, van de straat gehouden en schoolverzuim weten te voorkomen, geen kans gegeven voor radicalisering. Die kinderen zijn goed terechtgekomen. Ze hebben allemaal begrip meegekregen voor de milieuproblematiek en ook dat vindt De Twaalf Ambachten essentieel in deze tijd van klimaatverandering en transitie. De groep, in 1997 opgericht door de Marokkaanse oogarts Hassan Alyech, is vernoemd naar de wereldreiziger en rechtsgeleerde Ibn Battuta (Tanger, 1304 - Fez, 1369) die zijn eerste reis twee jaar na het overlijden van de Venetiaanse Marco Polo begon en die in Marokko nog steeds als nationale held wordt vereerd.
In Memoriam
Eef Hijmans 18 maart 1917 - 4 januari 2016
Eef Hijmans leerden we kennen in 1973. Ons project De Kleine Aarde op de van Coothhoeve in Boxtel bestond toen amper een jaar. Het was voorjaar toen wij door een ingezonden brief contact met Eef kregen. Ze schreef naar aanleiding van artikelen over eiwitbenutting en plantaardige voeding in de eerste twee nummers van ons blad De Kleine Aarde. Deze artikelen waren gebaseerd op ervaringen met cursussen over die we in de zomer van 1972 in onze woonplaats Riethoven gaven.
Eef, al vele jaren praktiserend vegetariër, schreef dat zij graag de aminozuurgehaltes van diverse voedingsmiddelen wilde weten en niet zonder trots konden wij nog in het zelfde blad waarin we haar brief hadden geplaatst verwijzen naar een artikel van vriend en voedingsspecialist Obe de Vies die haar alle gegevens gaf waar zij om vroeg.
Er ontstond een hecht contact tussen Eef, mijn vrouw Anke en mij, dat nog datzelfde jaar resulteerde in een lang artikel van Eef over slaapstoornissen en de rol die voeding daarbij kan spelen. Het werd het eerste van een lange reeks opmerkelijk goed gedocumenteerde artikelen over vele onderwerpen, eerst in De Kleine Aarde en na 1978, toen we De Kleine Aarde hadden verlaten, in ons tijdschrift De Twaalf Ambachten.
Eef Hijmans op kantoor bij De Twaalf Ambachten ± 1980.
Aanvankelijk gingen haar artikelen over voeding en gezondheid maar weldra steeds meer over de economische en organisatorische kanten van ons milieu-activisme dat steeds meer gericht was op nieuwe ecologische technieken. Bijzondere artikelen waarin haar enorme kennis en inzet als econoom en ervaren bedrijfsadviseur naar voren kwam. Eef die economie gestudeerd had aan de universiteit van Amsterdam was als bedrijfsadviseur verbonden aan het Frans-Amerikaanse automatiseringsbedrijf Honeywell Bull.
Op verschillende manieren heeft Eef onze stichting belangeloos ondersteund als schrijfster en journalist van spraakmakende artikelen, maar ook door het geven van richtinggevende adviezen toen wij naast onze stichting een uitgeverij begonnen. Anke en mij ondersteunde zij als vriendin en als altijd luisterend oor, ook in tijden waarin we het moeilijk hadden. Persoonlijk behoedde zij mij met haar wijze raad menigmaal voor te snelle beslissingen.
Na haar pensionering kwam zij ook nog wekelijks naar Boxtel om mee te helpen met onze snel groeiende administratie. Zo werd Eef een altijd welkome huisgenoot. Zij trof ons door haar inzicht, haar belangeloze inzet, haar betrokkenheid bij ons en haar voorkeur voor een eenvoudige en praktische manier van leven. We hebben haar zo mogen meemaken tot ons vertrek in 2005 uit Boxtel. Ze was ons lief. Ook mijn twee dochters, Lieselot en Caroline, waren zeer op haar gesteld.
Sietz Leeflang, Breskens.
Zelfbouwers kleine windmolens opgelet!
Adriaan Kragten (van Kragten Design), na 35 jaar actief te zijn geweest als ontwerper van kleine windmolens voor zelfbouw
biedt, omdat hij nu enkele jaren van zijn pensioen geniet en dit wil vieren, een reeks Engelstalige rapporten (voormalige prijzen 20 tot 40 euro) gratis aan om te downloaden.
Een lijst van deze voor liefhebbers waardevolle rapporten staat op zijn website www.kdwindturbines.nl Op deze site ook een leuke en informatieve film over kleine windmolens en natuurlijk vele foto’s van molens die Adriaan ontwierp.
Stimuleringsprijs voor Marc Siepman
Humist Marc Siepman* (zoals hij zichzelf noemt) zet zich er al jaren in Nederland en België voor in – en dit niet zelden pro deo – om uit leggen van welk levensbelang een gezonde landbouwbodem is en dat ingrijpen niet langer uitgesteld kan worden. Heeft hij gelijk? Hij krijgt dat in ieder geval van de Verenigde Naties die dit jaar uitriepen tot het ‘Jaar van de Bodem’. En voor wie dat niet voldoende is: ook de Wageningse Universiteit zet zich hiervoor inmiddels met alle kracht en op internationale schaal in.
Omdat onze overheid mensen als Marc niet steunt kreeg Marc donderdag 3 december 2015 in Kasteel Westhove in het Zeeuwse Domburg een geldprijs van 1.000 euro uitgereikt door Sietz Leeflang, voorzitter van Stichting De Twaalf Ambachten. Voor Marc werd ook het bekroonde Lied van de Bodem: Slik gezongen door singer-songwriter Tijl Damen.
Warm zitten en energie besparen
In de winternieuwsbrief 2015 van De Twaalf Ambachten staat een aflevering van ‘Beter 1x Zien’ met een interessant en na experimenten succesvol gebleken idee met aanwijzingen voor de doe-het-zelver over een klein infrarood paneeltje van 60 x 60 cm boven je hoofd op je favoriete zitplaats. Verlaag de temperatuur in je huis tot 17 graden (iedere graad minder betekent 7% energiebesparing!) en zet ‘s-avonds dat paneeltje aan. Met circa 1 kiloWatt aan verbruik (= 15 cent) 3,5 uur een heerlijk warme plek! Je bespaart echt véél meer aan gas in een iets koeler huis! (op de foto: Sietz Leeflang onder zijn op hoogte verstelbaar paneel dat circa 250 euro kost)
Grondventilatie:natuurlijke koelte of warmte
De architectenvereniging VIBA waarmee De Twaalf Ambachten al vele jaren een hechte band heeft, beschikt nu ook over een nieuwe praktijkwerkgroep met een tiental actieve architecten als leden. Op 21 mei 2015 hadden ze onder leiding van Sjap Holst een eerste bijeenkomst over o.m. natuurlijke ventilatie, waarbij een systeem dat bij ons nog puur experimenteel werd beproefd eindelijk een professionele en wetenschappelijke onderbouw krijgt: een 25 meter lange ingegraven ventilatiebuis van 20 cm diameter waarmee je een woning energiezuiniger en gezonder kan maken! Met de ‘zonneschoorsteen’ van De Twaalf Ambachten er bij en je zou zelfs geen mechanische ventilator meer nodig hebben!
Tekening uit de 'Beter 1x zien...' -aflevering 'Gezond en veilig ventileren'.
Helofyten zorgen voor medicijnrestenvrij drinkwater
Recent wetenschappelijk onderzoek toont aan dat medicijnresten in rioolwater toenemen en sporen ervan al in drinkwater zijn gevonden. Daarom wil men ziekenhuizen van gecompliceerde waterzuiveringsinstallaties voorzien, waarmee vele miljoenen gemoeid zijn die de kosten van de zorg zullen verhogen. Stichting De Twaalf Ambachten wijst daarom op de mogelijkheid om medicijnresten te verwijderen met een helofytenfilter. Dit is het veel goedkopere, weinig onderhoud vragende in 1989 door haar in ons land geïntroduceerde moerasplantenfilter. Het helofytenfilter is het hoogst gekwalificeerde filter (klasse 3b) voor individuele afvalwaterzuivering.
Principe helofytenfilter
Het pretpark de Efteling zuivert al sedert 1997 met succes jaarlijks 450.000 m3 water van een naburige rioolzuivering en past dit onder meer toe in fonteinen en attracties zoals de ‘wildwaterbaan’ waar dezelfde eisen aan worden gesteld als aan zwembadwater. Het basisontwerp voor dit helofytenfilter van 0,8 hectare werd in 1994 geleverd door De Twaalf Ambachten.
Een in maart 2015 uitgekomen rapport van Yale University bevestigt dat het in de door drinkwatertekorten bedreigde staat Californië is gelukt met helofyten in de Prado Wetlands het met chemicaliën en medicijnresten vervuilde water van de Santa Ana rivier zodanig te zuiveren dat de 2,5 miljoen inwoners van Anaheim en omgeving in Orange County sinds kort over voldoende en veilig drinkwater kunnen beschikken.
Meer over deze belangrijke ontwikkeling in Nieuwsbrief nr. 158 van De Twaalf Ambachten.
Forum nu 'historisch' en raadpleegbaar
Ons in het jaar 2000 gestart Forum als eerste in zijn soort van ‘low tech’- onderwerpen, kreeg in korte tijd vele duizenden volgers en raadplegers. Nog altijd toont Google ons Forum bij tal van zoekvragen. Door de komst van vele forums en blogs enerzijds en anderzijds het verschijnsel dat vaak opnieuw vragen werden gesteld over eerder, vaak uitvoerig door ons behandelde en toch nog steeds actuele onderwerpen, verloor ons Forum geleidelijk zijn raadplegers. Dit bracht ons tot ons besluit na 15 jaar met het Forum te stoppen. Niemand kan ontkennen dat het na al die jaren een schat aan informatie bevat over onderwerpen, die vaak nog dagelijks onze aandacht vragen. Met hulp van onze vrienden van Antenna – onze provider van af het eerste uur – is het Forum voor geïnteresseerden nu toegankelijk via Forumarchief met een uitgebreide zoekfunctie over zijn volle lengte van 15 jaar en in al zijn keuzepagina’s.
Wel gaan we na waar vragen en teksten die herhalingen zijn verwijderd kunnen worden, waardoor het zoeken sneller tot een bruikbaar resultaat kan leiden.
Nieuwe instructie- en zelfbouwwerkplaats: De Nieuwe Ambachterij
In Oostburg, hoofdplaats van West Zeeuws-Vlaanderen, is een bijzondere werkplaats gekomen: De Nieuwe Ambachterij. De werkplaats is het initiatief van Dirk Knetsch, die een onderhoudsbedrijf en samen met zijn vrouw een kleine technische handelsonderneming heeft in het naburige Groede. Het plan van Dirk voorziet in een instructie- en zelfbouwwerkplaats waar de befaamde Fin-oven tegelkachel (die gedurende ruim 33 jaar in de vroegere instructiewerkplaats van De Twaalf Ambachten in Boxtel werd gebouwd) in de originele uitvoering nagebouwd gaat worden met als bijzondere optie: de mogelijkheid om deze efficiënte en schone houtkachel ook elektrisch te kunnen stoken. Nog een bijzonderheid: Dirk wil dat jongeren zonder werk in zijn werkplaats werkervaring, materiaalkennis en basale technische kennis kunnen opdoen. Hij heeft ervaring met het werken met jongeren. De provincie Zeeland, Zeeuws-Vlaanderen voorop, telt de meeste jeugdwerklozen van Nederland. Wordt De Ambachterij een succes, dan betekent dit nieuwe werkgelegenheid.
Het gebouw van De Nieuwe Ambachterij in Oostburg.
Toen wij op de hoogte kwamen van het plan van Dirk was ons besluit gauw genomen: onze stichting gaat dit initiatief zowel technisch als financieel met een huurgarantieregeling ondersteunen. De werkplaats van Dirk komt in de ‘oude stad’ van Oostburg, die in de tweede wereldoorlog grotendeels gespaard bleef en komt in een gehuurd historisch fabriekspand, vroeger een graandrogerij. Het is een hoge stenen hal waar alleen elektriciteit voorhanden is, verder geen andere voorziening dan een regenwaterberging. De Twaalf Ambachten wil op deze unieke en mooi gelegen locatie graag zorgen voor een goede drinkwatervoorziening, sanitatie en een afvalwaterzuivering. Ook willen we na onze geslaagde experimenten met infraroodverwarming in ons proefgebouwtje in Breskens de kans benutten om in deze fabriekshal een of twee infrarood werkplekverwarmingen te installeren en hiermee te demonstreren dat warm en comfortabel werken in een verder ijskoud en niet geïsoleerd gebouw heel goed en met geringe kosten mogelijk is. Extra voordeel: het binnenklimaat is veel schoner en gezonder dan in een gebouw met luchtverwarming.
De feestelijke eerste werkbespreking in De Nieuwe Ambachterij.
Als eerste voorziening wordt een Nonolet geplaatst.
Zaterdag 30 augustus 2015 hadden wij met enkele vrijwillige medewerkers een eerste feestelijke werkbijeenkomst in de fabriekshal en konden wij onze eerste inbreng presenteren: het reuk- en waterloze door ons in 2001 uitgevonden toilet, het Nonolet. Dirk hoopt dit voorjaar de werkplaats in gebruik te kunnen nemen en te starten met de kachelbouw. Hiervoor is een publiciteitsplan bedacht waarbij hij zich vooral wil richten op het nabije, op nog geen 15 kilometer gelegen België, waar veel bouwers en gebruikers van de Fin-oven wonen en waar vandaan ons nog geregeld vragen over deze nog altijd enorm gewaardeerde houtkachel bereiken. Een elektrische versie van deze kachel – gebaseerd op geslaagde experimenten van de afgelopen maanden – betekent een opmerkelijke innovatie die naar we verwachten bijzondere aandacht zal krijgen omdat elektrische verwarming zoals algemeen wordt aangenomen het stoken met aardgas binnen luttele jaren moet hebben vervangen.
Duurzaamheidsprijs van VIBA voor Sietz Leeflang
De VIBA, de Vereniging voor Integrale Biologische Architectuur, reikte donderdag 5 februari 2016 de VIBA-prijs 2015 uit aan Sietz Leeflang.
Duurzaamheidsorganisatie VIBA is van mening dat Sietz Leeflang (Haarlem, 1933) een uitzonderlijke bijdrage heeft geleverd aan de ontwikkeling van het milieuvriendelijk en ecologisch bouwen in Nederland. Hij ontving de prijs voor het uitzonderlijke “steentje” dat hij heeft bijgedragen aan de biologische architectuur.
Leeflang heeft, volgens de VIBA, een reeks van belangrijke uitvindingen gedaan en producten ontwikkeld, met name op het gebied van verwarmen, ventileren en water zuiveren. Al deze uitvindingen zijn op een eenvoudige manier (zelf) te maken. Leeflang gebruikte daarbij goedkope en eenvoudige materialen die voor iedereen beschikbaar zijn.
De VIBA Duurzaamheidsprijs 2015 wordt door VIBA voorzitter
Joop Bensdorp uitgereikt aan Sietz Leeflang.
Na een loopbaan als wetenschapsjournalist bij het Algemeen Handelsblad (later NRC Handelsblad) en een korte periode bij Philips richtte Leeflang samen met zijn vrouw Anke in 1970 in Boxtel de milieu-proefboerderij De Kleine Aarde op en in 1977 het centrum voor ecologische technieken De Twaalf Ambachten.
De prijs werd uitgereikt tijdens de presentatie van het boek ‘Stralingsverwarming, gezonde warmte met minder energie’, dat De Twaalf Ambachten in samenwerking met uitgeverij Eburon recent heeft uitgegeven. Kris De Decker, de schrijver van het boek, gaf die avond voor de talrijke aanwezigen een boeiende lezing over het onderwerp stralingswarmte.
Nieuw boek over stralingswarmte
Al in 1980 kregen we bij De Twaalf Ambachten in de gaten, dat er een veel energiezuiniger en gezondere manier van verwarmen bestaat dan de ook toen al overal toegepaste luchtverwarming via centrale verwarming, gevelgaskachels enz. In ’81 verscheen de eerste druk van onze Stralingswarmtegids en amper een jaar later waren er van dit boekje bij een volgende druk 10.000 exemplaren van verkocht. Door de gids ontstond er grote belangstelling voor tegelkachels en later ook voor de door ons voorgestelde warmtemuren, beide zijn uitstekende middelen voor verwarming met het gezonde en veilige langgolvige infrarood. Toen onze stichting ook de door haar in ’82 aan de Gasunie voorgestelde infraroodgasbrander na 1994 terugvond in de sindsdien snel populair geworden HR-centrale verwarmingsketel vergrootte dit de belangstelling voor toepassing van infraroodverwarming met warmtemuren aanzienlijk.
Nu het aardgas uit Nederlandse voorraad schaars wordt en de leveranties uit Rusland onzekerder zal de prijs ervan onherroepelijk gaan stijgen. Tegelijkertijd is er de snel groter wordende beschikbaarheid van elektriciteit uit zonnepanelen en windmolens en die brengt een grootscheepse toepassing van elektrische infraroodverwarming snel naderbij!
Voor onze Stichting is het groot verheugend nieuws, dat de schrijver, de in Barcelona woonachtige wetenschapsjournalist Kris De Decker een geactualiseerde heruitgave heeft verzorgd van onze Stralingswarmtegids.
De nieuwe titel is ‘Stralingsverwarming’, ‘Gezonde warmte met minder energie’ en het boek is nu te koop bij onze stichting en bij de academische uitgeverij Eburon in Delft waarmee we nauw samenwerken.
Meer over het boek vindt u op www.lowtechmagazine.be
Nieuwe Ambachterij in BN De Stem
8 januari 2015 verscheen in BN De Stem een artikel over de Nieuwe Ambachterij in Oostburg. Lees het artikel als pdf hier.
Plantenfilter blokkeert medicijnresten
Recent wetenschappelijk onderzoek toont aan dat het gevaar van medicijnresten in het afvalwater aanzienlijk groter is dan tot dusver gedacht. De waterschapspartij ‘Water Natuurlijk’ luidt hierover de noodklok en wijst op de bedreiging van onze aquatische natuur (en indirect de mens zelf).
Al langer bestaan er om die reden plannen om ziekenhuizen van eigen waterzuiveringsinstallaties te voorzien, maar hiermee zijn miljoenen gemoeid. Stichting De Twaalf Ambachten wijst op de mogelijkheid om medicijnresten te verwijderen met veel goedkopere, weinig onderhoud vragende plantenfilters.
Al in 1989 introduceerde de stichting het verticaal doorstroomde helofytenfilter in ons land, dat sindsdien officieel als hoogst gekwalificeerd filter voor individuele afvalwaterzuivering wordt erkend. Met dit type (moeras)plantenfilter zuivert pretpark de Efteling al sedert 1993 met succes water van een naburige rioolzuivering en past dit onder meer toe in de ‘wildwaterbaan’ waar dezelfde eisen aan worden gesteld als aan zwembadwater. Het basisontwerp voor dit helofytenfilter van 3/4 hectare omvang werd in 1992 geleverd door De Twaalf Ambachten.
Het wetenschappelijk instituut van de waterschappen, STOWA, erkent al meerdere jaren de kwaliteit van het helofytenfilter. Eveneens al jaren bepleit De Twaalf Ambachten onderzoek op dit gebied, maar ving tot dusver bot bij de overheid. De stichting hoopt dat nu eindelijk het besef gaat doordringen dat medicijnresten gevaarlijk (ook voor de mens) zijn, maar gelukkig betrekkelijk goedkoop verwijderd kunnen worden.
Pluim van staatssecretaris voor De Twaalf Ambachten?
Opwinding bij het centrum voor ecologische technieken De Twaalf Ambachten! Zaterdagochtend 20 september 2014 zegt staatssecretaris van milieu Wilma Mansveld om 8.23 uur in het ochtendjournaal van Radio 1, dat Nederland de wereld een belangrijke bijdrage heeft te bieden op milieugebied. Dat gaat ze zeggen op de voorbereidingsconferentie voor de klimaattop van komend jaar, waarvoor ze die dag afreist naar New York. Die bijdrage? De HR-cv-ketel, die inmiddels in de meeste Nederlandse huizen te vinden is.
Deze kachel van keramische schoorsteenelementen voorzien van een gasbrander met ‘opgesloten gasvlam’ werd in 1983 in gebruik genomen.
(foto uit ons tijdschrift nr. 30-31 in 1983).
Diezelfde HR-ketel (de verwarmingsketel met ‘de opgesloten gasvlam’) was in 1982 de basis van het voorstel van De Twaalf Ambachten aan de Gasunie. Hierover had onze voorzitter/oprichter Sietz Leeflang op maandag 8 november van dat jaar een gesprek in het hoofdkantoor van de Gasunie in Groningen met directievertegenwoordigers, de heren De Mooy en Leidersdorf en het hoofd van het laboratorium Baks. In 1991, 9 jaar na dit voorstel - de Twaalf Ambachten had toen al enige jaren met succes geëxperimenteerd met eigen toepassingen - kwam de Gasunie met haar vinding van de ‘opgesloten gasvlam’. In het blad Blauwdruk stond een kleurenfoto van een cilindrische brander, die de ‘low NOx-brander’ werd genoemd. Ook de grotendeels gereduceerde emissie van de schadelijke broeikasgasmix NOx noemden wij in 1982 als tweede groot voordeel naast de energiebesparende stralingswarmte, waar het ons vooral om ging.
In 1991 wordt de brander voor de cv-ketel getest bij de Gasunie.
Verheugd namen we dus contact op met ‘Infrastructuur en Milieu’, vroeger een zelfstandig ministerie, nu een onderafdeling van Economische Zaken. Zou een gesprek met mevrouw Mansveld met de vroege bevorderaars van de HR-ketel mogelijk zijn? We konden dan meteen uitleggen, dat onze huidige experimenten met elektrisch opgewekte stralingswarmte een vrijwel even grote energiebesparing oplevert als die van de HR-ketel. De staatssecretaris zocht naar meer van dergelijke innovatievoorbeelden, zo zegt ze ook nog nadrukkelijk in het radio-interview.
Het radio-interview beluisteren
‘Helaas is een gesprek is niet mogelijk’, zo zegt een vriendelijke woordvoerder die ons op maandagochtend 3 november jl. belt. Dat zou de technisch ter zake onvoldoende onderlegde mevrouw Mansveld, van wie de uitspraak eigenlijk een ‘slip of the tongue’ was, onmogelijk kunnen voeren. En hij verwees ons, later ook nog in een uitvoerige e-mail, met waardering voor ons HR-idee (dat we zo graag in eenvoudige bewoordingen hadden willen uitleggen), naar haar ‘baas’: Economische Zaken. Wie weet zouden ze daar ons huidige onderzoek willen ondersteunen! Maar daar beginnen we niet aan. Na mislukte en zeer tijdrovende pogingen in het verleden weten we dat je daar als kleine milieuorganisatie nul op het rekest krijgt. Al onze experimenten van de afgelopen 36 jaar betaalden we uit eigen inkomsten, daarbij gesteund door onze donateurs, gewoon zelf!
'Gezonde lucht is een recht':
Interview met Sietz Leeflang in Trouw
In 'de Verdieping' (duurzaamheid en natuur) van het dagblad Trouw van 1 april 2014 staat een interessant interview met Sietz Leeflang.
Lees het hier.
Dubbele warmteprimeur studiedag!
De (voltekende) studiedag van 22 februari 2014 in Breskens over het ‘nieuwe verwarmen’ (zie onze Nieuwsbrief 155 waarin onze nieuwe experimenten worden beschreven) bracht een ’dubbele primeur’. Ten eerste het voel- en meetbaar vaststellen van de infraroodstralingseffecten van een elektrisch horizontaal geplaatst paneel in combinatie met reflectieschilden en ten tweede: het zichtbaar maken door thermografie van deze voor het oog niet waarneembare straling en weerkaatsing en absorptie ervan door doe-het-zelf reflectieschilden en bitumenhoudende vloerbedekking, die een nieuwe, tot voort kort onverwachte nieuwe vorm van energiebesparing mogelijk maakt.
TNO, dat binnenkort een koersbepalend in 2010 begonnen experiment van partiële infraroodverwarming in grote gebouwen met nieuwe ter beschikking gekomen technieken gaat voortzetten, heeft interesse getoond voor de experimenten van De Twaalf Ambachten op het gebied van ‘instant IR-verwarming’ zoals beschreven in onze Nieuwsbrief 155. De deelnemers aan de studiedag konden ook de fysieke verschillen aan den lijve vaststellen tussen permanente verwarming met stralingswarmte d.m.v. warmtemuren en deze in minuten op te wekken IR-warmte, de effecten van gerichte reflectie en van koele en zuivere, stof- en bacterievrije lucht. Centrale doelstelling van de studiedag was: een appèl op bouwend- en installerend Nederland om het (mensen-)recht op schone en kiemvrije lucht te erkennen en lucht niet langer te misbruiken voor het ’vervoer’ van warmte in onze cv-verwarmde huizen en gebouwen.
Oldtimer belasting voor omgebouwde elektrische Peugeot?
De belastingdienst is in verlegenheid geraakt door de eerste elektrische oldtimer van Nederland. Eigenaar van deze Peugeot 205 van 1984 (en sinds 1999 nog geregeld op de weg in Zeeuws-Vlaanderen als volledige elektrische auto) is ecologisch technisch centrum stichting De Twaalf Ambachten in Breskens. De stichting werd deze maand gesommeerd oldtimer-wegenbelasting te gaan betalen. Hoewel men bij de belastingdienst moest toegeven dat deze CO2-belasting eigenlijk niet geldt voor elektrische auto’s eiste men toch een ‘CO2-vrij-verklaring’ van de Rijksdienst voor het wegverkeer.Deze dienst bleek hiertoe niet bereid tenzij betaald werd voor een volledige herkeuring. Na diverse telefoontjes na twee dagen terug naar de belastingdienst. Diverse afdelingen moesten worden geraadpleegd en de zaak is in onderzoek, maar een medewerkster dacht tenslotte toch dat er in 2014 geen CO2 belasting kan worden geheven van elektrische auto’s. Er is dus nog hoop voor De Twaalf Ambachten!
De betreffende Peugeot 205 was al een legendarische auto, die na ombouw tot elektrische auto in 1998 als eerste een zogenaamde (en begeerde!) asverklaring kreeg van de Peugeotfabriek in Parijs, waardoor de RDW het voertuig ondanks een extra gewicht van 500 kilo aan loodaccu’s boven de achteras met versterkte veren mocht goedkeuren. De Peugeot was de vierde ombouwauto van De Twaalf Ambachten, toen nog gevestigd in Boxtel waar in diezelfde tijd een kleine elektrische stadsbus van de stichting rondreed, waarvoor de eerste officiële laadpaal van Nederland bij het NS-station werd geplaatst. De paal voor 380 volt staat er nog steeds.
Duurzaam Jacht krijgt Nonolet
Voorjaar 2014 vaart het ruim 10 meter lange ‘Duurzaam Jacht’ van zeilboekenschrijver, stuurman grote vaart en milieukundig adviseur Peter Hoefnagels van de stichting Schone Golf uit Burdaard, Friesland. Een hele ploeg vrijwilligers helpt hem bij de bouw van deze bijzondere extra breed uitgevoerde demonstratiezeilboot, die met twee schroeven en elektromoren van 5-7 kiloWatt al bij rustig zeilen 600 Watt laadstroom kunnen leveren. Toepassing van twee schroeven maakt een boegschroef die veel moderne jachten hebben overbodig. Groter laadvermogen ligt bij voldoende wind ook binnen bereik. De sterke laminaatzeilen laten dit toe. Op alle mogelijke plaatsen zijn zonnepanelen aangebracht.
De elektrische uitrusting, ook radio, computer, gps en radar, is zo energiezuinig mogelijk, wel wordt inductie-elektrisch gekookt (geen gevaarlijk flessengas aan boord). Verlichting uitsluitend met led-lampen. Pompen en lieren worden allen met hand- of voetkracht bediend. Met warm water douchen alleen mogelijk als de zonneboiler voldoende oplevert. Een waterbesparende douchekop helpt daarbij. Dat wordt de nieuwe versie van De Twaalf Ambachten, die met slechts 4,5 liter/minuut een volwaardige douche oplevert. Ook komt er een reuk- en waterloos inbouw-Nonolet aan boord. In 2004 kreeg ons Nonolet een Hiswa-nominatie als beste sanitatie-inbreng. Beide worden door onze stichting beschikbaar gesteld. Verder is in het ontwerp op allerlei plekken geprobeerd op gewicht (ook ballastgewicht) te besparen o.a. door een lichtgewichtkoolstofmast en een scheepshuid van schuim-vinylester, die tevens isolerend werkt.
http://duurzaamjacht.nl
Facebook begint met toevalstreffer
We stonden een tijd met een eigen pagina op Facebook. Die pagina werd voor ons bijgehouden door onze vrijwillige medewerkster (zie foto) Gerharde Mannessen. Haar eerste bericht hield verband met een wonderlijke toevalstreffer: op dezelfde dag dat onze najaarsnieuwsbrief bij onze donateurs werd bezorgd met op de middenpagina een litho van het Londense Crystal Palace en daarin afgedrukt een verhaal over de eerste wereldtentoonstelling van 1851 en het begin van de eerste industriële revolutie (‘Zo begon het’), was er het wonderlijke bericht over een met Chinees kapitaal te financieren herbouw in Londen van het Crystal Palace!
Hieronder het stuk uit de Nieuwsbrief:
Zo begon het
Het was schitterend. Het was indrukwekkend. Puur victoriaanse pracht en praal dwong diep ontzag af bij de burgerij. In blinkende rijen stonden ze daar: de nieuwste stoommachines en vol trots werden honderden machinaal gemaakte producten tentoongesteld. Naast het koninklijk spreekgestoelte stond – heel Londen sprak over hem – de ‘man van zevenduizend stukken staal’, een menselijk ogende robot die langs mechanische weg keer op keer opzwol tot Goliath, groetend met uitgestrekte arm, schepping van Graaf Dunin.
Dit was revolutionair. Het luidde de eerste industriële revolutie in. Het bevestigde de wereldmacht van het Britse koninkrijk, verspreid over alle werelddelen: het grootste rijk dat de mensheid ooit had gekend. Daarbij paste een wereldevenement als deze eerste wereldtentoonstelling van 1851, gehouden in het Londense Crystal Palace en bedacht door Edward VII, de zoon en latere opvolger van koningin Victoria.
Het lijkt ondenkbaar dat deze manifestatie van koninklijke allure kritiek kon uitlokken. Toch kwam die. Van de gerespecteerde Engelse schrijver John Ruskin, die zich steeds meer het lot aantrok van de nieuwe onderklasse van industriearbeiders. ‘Middeleeuwse handarbeiders in de gilden konden op meer respect rekenen. De middeleeuwse handarbeiders waren ondanks al hun eenvoud gekende ambachtslieden, in onze tijd zijn industriearbeiders de naamloze slaven van de machine en invloed op wat zij moeten produceren hebben ze niet’, aldus Ruskin. In het in 2008 verschenen boek The Craftsman (Nederlandse vertaling en 6e druk bij Meulenhoff in 2012: De Ambachtsman, de mens als maker) van de bekende Amerikaanse socioloog Richard Sennett wordt Ruskin vele malen en met grote instemming geciteerd. Geïnspireerd door middeleeuws Italië vergeleek Ruskin kathedralen met fabriekshallen. Beide zijn bedoeld om ontzag af te dwingen. Maar een kathedraal draagt in glorieuze verscheidenheid de persoonlijke signatuur van haar bouwers, de fabriekshal is een anoniem product van monotonie, massaliteit en blinde macht.
Wat ging er volgens Ruskin allemaal verloren? De industriële revolutie en de verheerlijking van de machine was het daadwerkelijke begin van de verstoting van het ambacht. Ruskin waarschuwde tegen de overdaad, kwantiteit en verspilling van de massaproductie. Met het verloren gaan van het ambacht, de ambachtsman en het vakmanschap gingen kwaliteiten verloren, die hij twee jaar voor de eerste wereldtentoonstelling, beschreef in The Seven Lamps of Architecture. De ‘lampen’ zijn richtlijnen voor de vakman en zo noemt hij: toewijding om iets goed tot stand te brengen omwille van dat iets zelf, streven naar waarheid, die ‘barst en breekt’ en waar je van leert, macht, die ‘getemperde macht’ is, niet geleid door blinde wil, schoonheid, tot uiting komend in de liefde voor het detail, het ornament, leven, te vinden in strijd en energie en niet in dodelijke perfectie, geheugen over de kennis uit de tijd dat de machines het nog niet voor het zeggen hadden, gehoorzaamheid aan het voorbeeld van de werkwijze van de leermeester. Maar Sennett zegt ook: ‘Probeer te zijn als Stradivarius, maar probeer niet zijn violen na te maken!’
De wereldtentoonstelling van 1851 symboliseerde grootschaligheid en imponeerde door afmetingen, kapitaal en getallen. Haar stoommachines begonnen de afbraak van menselijke tussenkomst en ambacht. In onze tijd maken automatisering, computers en robots ook de overgebleven beroepen en bekwaamheden overbodig en beroven zij de laatste vakmensen van hun werk en daarmee de samenleving van de stabiliserende krachten waar zij niet buiten kan.
S.L.
Plan met binnenvaartschepen
Onze stichting ondersteunt een nieuw initiatief van een groep schippers uit de Nederlandse kleine binnenvaart om in Almere in de Pampushaven nog in 2013 een groep middelgrote binnenvaartschepen af te meren. Het gaat om varende vrachtschepen waar - mede als gevolg van de huidige economische crisis en het op schaalvergroting gerichte overheidsbeleid van de laatste decennia - geen vrachten voor een eerlijk tarief meer te vervoeren zijn. Doel is de ruimte van deze schepen te verhuren.
De Twaalf Ambachten heeft voor een van de meest voorkomende scheepstypen in Nederland en België, de kempenaar, een modulaire inbouwmethode ontworpen die in één van deze schepen, de 62 meter lange Ambivalent van Pieter Buining en Nerine Iken, reeds wordt toegepast.
In maart 2013 werd een eerste module
in het ruim van het
binnenvaartschip, de Ambivalent, gehesen.
Het plan bestaat om er een varende tentoonstelling van te maken, met bijeenkomsten aan boord en demonstraties van door De Twaalf Ambachten ontwikkelde technieken op het gebied van verwarming, waterzuivering en sanitatie, energie-opwekking enz.
Het geheel wordt uitgebreid uitgelegd en geïllustreerd in onze zomernieuwsbrief van juni 2013.
Unieke tips voor reparatie van elektrische apparatuur
Zaterdag 27 oktober 2012 kwamen uit alle windstreken van ons land in het bezoekerscentrum van De Twaalf Ambachten in Boxtel rond de 50 reparateurs voor een studiedag bijeen, bijna allemaal vrijwilligers van ‘Repair Café’s’ en kringloopwinkels. Doel van deze dag (die financieel mogelijk gemaakt werd door de ASN Foundation en de Haëlla Stichting) was een ondersteuning te bieden bij het steeds moeilijker wordende technische reparatiewerk dat in deze crisistijd op steeds meer plaatsen door vrijwilligers wordt gedaan. De deelnemers kregen informatie over allerlei soort reparaties van huishoudelijke apparaten tot klokken, van fietsen (zelfs elektrische) tot autocomputers, meubels en kunststofvoorwerpen.
Verreweg het moeilijkst te repareren zijn moderne elektrische en elektronische apparaten in de categorieën witgoed en bruingoed. De deelnemers werden blij verrast door een bijzondere voordracht van ir. René Kragt, lid van onze adviesraad en in het dagelijks leven werkzaam in een van de belangrijkste researchcentra van ons land. Zijn inleiding bood vele belangrijke tips voor het veilig repareren van elektrische apparatuur.
Zijn voordracht staat nu op onze website bij ‘Het Document’: een uit punten en aanwijzingen bestaande presentatie. We wijzen er op, dat de uitgebreide mondelinge toelichting die René erbij gaf hierbij nog niet kon worden weergegeven, maar dat we werken aan een publikatie waarin die toelichting, waar nodig met extra illustraties, verwerkt wordt. Maar ook zonder toelichting brengt de presentatie een reeks unieke tips!
Meer lezen: Repareren van elektrische apparaten
Voedselbewaren door de seizoenen
De serie 'Voedselbewaren door de seizoenen', geschreven door voedingsexpert Harrie van Grinsven vindt u bij Het Document op deze website.
In verschillende, op de seizoenen afgestemde, afleveringen gaat Harrie hier in op de geheimen van het bewaren van voedsel.
De geschiedenis van een bijzonder cadeau
We zijn nog altijd trots op het cadeau dat een donateur destijds van onze stichting kreeg. Dat was een infraroodgasbrander waarmee hij van zijn Fin-oven (die toen al ruim 20 jaar voortreffelijke diensten had bewezen als super milieuvriendelijke en zeer zuinige houtkachel) een dito gaskachel maakte. De door een team van vakmensen met onze stichting begin jaren tachtig ontwikkelde gasbrander, bedoeld voor zowel de Fin-oven als andere later bij ons ontwikkelde en gebouwde tegelkachels kon geen normaal handelsproduct worden omdat het bouwen en verhandelen van zo’n ding zonder gaskeurmerk niet mag. Toch was het idee van deze praktisch NOx-vrije superveilige infraroodbrander zó goed, dat de Gasunie het zich 6 jaar nadat wij het in 1982 voorstelden aan de toenmalige directie toeeigende als de door haar laboratorium ontwikkelde ‘opgesloten gasvlam’. Daarna kwamen alle bekende cv-ketelbouwers op de markt met de hiervan afgeleide HR-cv-gasketel – nu in praktisch ieder Nederlands huis te vinden. Die mochten zij bouwen als hun nieuwe ketels een gaskeurmerk hadden dat vele tienduizenden guldens kostte, een voor ons onbetaalbaar, maar voor bedrijven met grote omzetten verwaarloosbaar bedrag. De door ons ontwikkelde gasbrander was als ’nicheproduct’ bestemd voor slechts een gering aantal tegelkachels en daarmee in feite kansloos.
Een houtstookdeurtje wordt hier vervangen
door een deurtje met gasbrander.
We lieten ons niet ontmoedigen! Enkele in de jaren ‘90 voor eigen gebruik gemaakte branders werken nog steeds perfect en hebben jaar in jaar uit bewezen zeer zuinig en volstrekt veilig te zijn dankzij de daarin toegepaste ionisatiebeveiliging. Verzekeraar Interpolis erkende dit en was bereid ons zonder extra kosten te verzekeren bij gebruik van deze gasbrander. Sommige van onze experimenteel gebouwde infraroodstralers werken al meer dan 17 jaar en vragen om de paar jaar niet meer dan een simpele schoonmaakbeurt van de brander. De gecertificeerde onderdelen zijn alle van gerenommeerd fabricaat. Een dergelijk product durf je iemand naar eer en geweten gratis in bruikleen te geven, zoals het Experimentenfonds van onze stichting enkele keren heeft gedaan. Nog altijd zijn wij de donateurs die ons daartoe in staat stelden dankbaar: het bracht onze infraroodgasbrander iedere keer een stap verder, waarvoor wij de technici die met ons samenwerkten veel erkentelijkheid verschuldigd zijn.
Hoe dat in zijn werk ging zal iedereen die iets van deze bijzonder duurzame gastechniek wil weten interesseren: de donateurs in kwestie schonken ons Experimentenfonds een bedrag – destijds circa 900 gulden – waarvoor wij een nieuwe experimentele gasbrander konden laten bouwen. De brander, bestemd voor een bij ons gebouwde Fin-oven, standaardtegelkachel of kleine tegelkachel, kreeg de donateur gratis voor onbepaalde tijd in bruikleen (in feite dus cadeau) om hem in alle rust uit te proberen. De technicus die de experimentele brander in onze opdracht in onze werkplaats bouwde kreeg zijn uren betaald en een bescheiden winstbedrag dat overbleef bij deze experimentele bouw ging terug naar het Experimentenfonds. Iedereen tevreden en de donateur kreeg zo de perfecte met thermostaat geregelde automatisch op gas gestookte stralingswarmtebron die een heel huis kan verwarmen.
Zou zoiets in deze tijd voor herhaling vatbaar zijn? Ik denk dat iedereen die deze bijzondere op duurzaamheid gerichte vorm van innovatie toejuicht (en dat zijn tegenwoordig zelfs heel wat politici) niets liever zou willen! Van groot belang is hierbij de steun van verzekeraar Interpolis. En doorslaggevend voor ons is de verklaring, enkele jaren geleden, van Gastec, het gasinstituut, dat bereid was vast te stellen, dat onze gasbrander volledig goedgekeurd zou worden als wij een aanvrage voor een gaskeurmerk zouden indienen. Dient zich een nieuwe geïnteresseerde donateur/kachelbouwer aan bij onze stichting dan staan wij open voor een nieuw experiment!
Finoven figureert in De Standaard
In de bijlage 'Magazine' van de Belgische krant De Standaard van zaterdag 28 april 2012 staan in een artikel over een verbouwing van een dorpscafé met de titel 'Architecturale poëzie aan de voet van de Koppenberg' enkele prachtige foto's van het interieur waarin de daar geplaatste, bij De Twaalf Ambachten gebouwde Finoven mooi naar voren komt.
Conferentie zet stadsgerichte landbouw op de kaart)
Meer over de studiedag kunt u lezen in een verslag met foto's in
'Het Document'. Daarin is ook een video van het interview met Jaap Dirkmaat over landbouw en diversiteit opgenomen.
'Stadsgerichte kringlooplandbouw', tot voor kort een onbekend begrip, staat sinds 25 november 2011 op de kaart. Dit gebeurde dankzij een drukbezochte conferentie van stichting De Twaalf Ambachten in de Verkadefabriek in Den Bosch. Er kwamen meer dan honderd deelnemers, enkele tientallen uit België.
De organisatoren vinden het opmerkelijk, dat ZLTO en het hoofdkantoor van de Rabobank financiële steun verleenden aan deze bijeenkomst, die boeren, landbouwmachinebouwers, natuurbeschermers en mensen van allerlei maatschappelijke organisaties (onder andere De Brabantse Milieufederatie, Transitions Towns maar ook van de Occupy-beweging uit diverse steden) in één zaal bijeen bracht.
Een tweede bijzonderheid was, dat de conferentie zijn toeloop niet kreeg via de gangbare media (de dag- en weekbladpers, radio en tv), maar geheel dankzij internet. De vaderlandse media, die naar een onderzoek heeft uitgewezen tegenwoordig nauwelijks nog aandacht besteden aan landbouw, hebben deze conferentie ook volledig onvermeld gelaten. De toeloop, die een stampvolle zaal bracht, is te danken aan de websites zoals lowtechmagazine.be, allesduurzaam.nl, biojournaal.nl en de sociale netwerken, zo concludeert stichting De Twaalf Ambachten.
Lowtech Magazine bracht naar aanleiding van de conferentie een opvallend goed gedocumenteerd artikel over nieuwe lichte landbouwwerktuigen, daarmee vooruitlopend op de presentatie van twee ervaren werktuigbouwers, die op de studiedag nieuwe typen door hen ontworpen lichtgewicht en CO2-neutrale landbouwwerk- en voertuigen in beeld brachten. Interessant is dat als aandrijfenergie voor dit soort werktuigen niet alleen elektriciteit (via zonnepanelen) wordt aanbevolen, maar ook koolzaadolie. Op restpercelen van het eigen bedrijf geteelde koolzaad en de daaruit verkregen koolzaadolie kan met superkleine dieselmotoren CO2 neutraal worden gewerkt.
Meer over de studiedag kunt u lezen in een verslag met foto's en video in
'Het Document'.
Tweede druk 'Vierduizend Jaar Kringlooplandbouw' nu verkrijgbaar
Schrijver en landbouwpionier prof. King bestudeerde zes
maanden lang de landbouw van China, Korea en Japan en hij beschreef het
enige werkelijk duurzame landbouwsysteem dat de mensheid ooit kende en dat
4.000 jaar goed functioneerde: de oude Chinese landbouw. Die zou nog bestaan
hebben als niet in 1910 de industriële productie van kunstmest in Duitsland was
begonnen. Dat bepaalde ook het lot van dit boek: de Amerikaanse boeren voor
wie King het schreef lazen het niet. Ook voor hen was kunstmest het
verlossende woord geworden.
Onze gangbare landbouw is volkomen afhankelijk van fossiele brandstoffen.
Toen in 2008 de olieprijs de voor de landbouw fatale prijs van 147 dollar per vat
bereikte, vond ik dat het tijd was geworden om het profetische boek van King
(waarvan ik de in 1974 verschenen heruitgave bezat) te vertalen en te
bewerken. Het biedt de sleutel voor de nieuwe duurzame landbouw die we
moeten leren toepassen nog voor het tot een nieuwe oliepiekprijs komt. Dat
noemen we nu kringlooplandbouw. Die is gebaseerd is op volledig hergebruik
van alle organische reststoffen waarover we kunnen beschikken, met inbegrip
van onze uitwerpselen. Vooral onze urine bevat alle fosfaten die de landbouw
nodig heeft. Die spoelen we nu nog steeds via onze wc weg, maar dat kan niet
meer als de wereldvoorraad fosfaaterts uitgeput is geraakt. Zonder fosfaat geen
landbouw. En dat punt is nu bijna bereikt.
Het boek van King is een geschenk uit het verleden dat we met beide handen
moeten aanpakken: het biedt een blauwdruk van de landbouw die onze
voedselvoorziening veilig kan stellen. Het brengt een hoopvol alternatief.
Sietz Leeflang
'Vierduizend Jaar Kringlooplandbouw' is de vertaling en bewerking van het honderd jaar oude boek over het meest duurzame landbouwsysteem dat de mensheid ooit heeft gekend. Het is het gedetailleerde ooggetuigeverslag van de grondlegger van de Amerikaanse bodemkunde, professor Franklin Hiram King, die in 1909 tientallen boeren en tuinders in China, Korea en Japan een half jaar lang observeerde. Hij maakte in China kennis met een echte kringlooplandbouw die vierduizend jaar zonder onderbreking in dat land werd toegepast met volledig behoud van de bodemvruchtbaarheid en zonder de natuur iets tekort te doen.
King was ook de visionair, die voorspelde dat binnen honderd jaar de door hem bezochte landen wereldmachten zouden worden en dat zowel fossiele brandstoffen als delfstoffen waarmee kunstmest wordt gemaakt schaars zouden zijn geworden.
Vertaler/ bewerker Sietz Leeflang voegde als extra aan dit boek het ‘Manifest voor de Kringlooplandbouw’ toe, een hedendaagse versie van het manifest, dat King in aansluiting op zijn boek in 1911 had willen uitbrengen en waar hij door zijn dood in dat jaar niet meer aan toe kwam.
Is organische kringloop mogelijk?
Het boek van F.H. King "Farmers of Forty Centuries" levert het bewijs, dat er een ecologisch en goed werkend landbouwsysteem zonder kunstmest 4.000 jaar op aarde heeft bestaan en begin 19e eeuw 500 miljoen mensen voedde. Het zou nog hebben bestaan als niet de uitvinding van de kunstmest er een eind aan had gemaakt. Maar wie naar King verwijst en pleit voor het recyclen van menselijke uitwerpselen en urine ten behoeve van de landbouw krijgt te horen, dat die menselijke mest in hoeveelheid zou tekortschieten omdat er - gerekend naar de daarin voorkomende essentiële nutriënten bijna tweemaal zoveel kunstmest in de wereld wordt verbruikt. Dat dit deze bewering misleidend is en dat de stelling dat menselijke mest en urine kunstmest volledig kunnen vervangen wèl klopt is vindt u in een op internet verschenen beschouwing op de Engelstalige (voor Engeland en Amerika bestemde) website:
http://www.lowtechmagazine.com/2010/09/recycling-animal-and-human-dung-is-the-key-to-sustainable-farming.html
Energiewinning kost ook energie
Het ontginnen van olie (en andere fossiele brandstoffen) kost steeds meer geld, maar helaas ook energie. Het moment komt nu in zicht, dat er één vat olie nodig zal zijn om één vat olie uit de aardbodem te halen. Zelfs al zijn er nog enorme (steeds moeilijker te exploiteren) hoeveelheden, dan heeft het feitelijk geen zin meer om olie op te pompen. Wetenschappers hanteren daarom sinds kort een nieuwe benadering (omdat de gebruikelijke financiële te kort schiet): de 'netto energie ananlyse' ofwel EROI (Energy Returned On energy Invested). Het lijkt er op, dat EROI de speld wordt waarmee menig optimistisch energiebalonnetje kan worden doorgeprikt!
Een glashelder artikel hierover vindt u op:
http://www.lowtechmagazine.be/2010/09/hoeveel-olie-kost-de-productie-van-olie-eroi.html#more
Prins mocht Nonolet niet zien
De stichting De Twaalf Ambachten was officieel deelnemer met een inzending in het Nederlands Paviljoen 'Happy Street' op de wereldtentoonstelling in Shanghai, die 1 mei 2010 is geopend. Die inzending was ons Nonolet, het reukloze toilet dat geen water verbruikt, geen riool nodig heeft en dat een schakeltje zou kunnen worden in de natuurlijke organische kringloop, waaraan de westerse mens zich na de uitvinding van de kunstmest en het riool heeft weten te onttrekken. Het Nonolet kreeg van de bouwer van het paviljoen architect John Körmeling een eigen vitrinegebouwtje dat te zien is op de foto hieronder gemaakt bij een van de ingangen van de drukbezochte 'Happy Street'.
Nederland was daarmee het tweede land, dat de wereld een toilet toonde. Japan toonde een spoeltoilet, maar dat was een technisch hoogstandje, waar ons eenvoudige Nonolet niet aan kon tippen.
Misschien was dat de ware reden waarom medewerkers van het ministerie van economische zaken, organisator van de expositie, besloten dat prins Willem-Alexander en prinses Maxima ons Nonolet niet mochten zien toen zij op 18 mei 2010, de Nationale Dag, 'Happy Street' bezochten. De foto hieronder, die op 18 mei van bovenaf werd genomen, toont duidelijk, dat het toilet van zijn voetstuk was gehaald en ergens opzij in een hoek gezet, met het bordje van het bijschrift er bovenop gelegd. Wie goed kijkt ziet hoe rond het vlak waarop de vitrinekoepel staat een oranje lint tussen paaltjes is gespannen dat het prinselijk paar op veilige afstand moet houden van het koepeltje. Na het bezoek werd het weggehaald en het Nonolet mocht weer op zijn voetstuk, zoals de onderste foto duidelijk toont.
Hoe het er normaal (op zijn voetstuk) bij stond laat de foto hieronder daags later gemaakt duidelijk zien. Naast het Nonolet lag een herdruk-exemplaar van een 100 jaar oud boek, 'Farmers of Forty Centuries' van F.H. King. Dit was een Amerikaanse professor, grondlegger van de bodemkunde in zijn land, die in 1909 China, Korea en Japan bezocht en een half jaar lang leven en werken van de boeren in die landen bestudeerde. Hij was diep onder de indruk van de kennis van deze boeren en van hun landbouw die toen al 4.000 jaar achtereen en zonder onderbreking honderden miljoenen van voedsel had voorzien. Het geheim van hun succes beschreef hij ook: zij brachten de menselijke uitwerpselen en urine weer terug naar de akkers die het voedsel voortbrachten. Riolen kenden ze niet zodat het water in hun rivieren nog gewoon kon worden gedronken.
Maar de Prins kreeg het boek van King bijtijds
Onze boodschap in Shanghai luidde: onze vinding van het Nonolet werd geinspireerd door het boek van King en is bedoeld, net zoals dit boek, als huldebetoon aan de oude Chinese boeren. Als de kunstmest door te hoge energieprijzen en door gebrek aan de bijna uitgeputte delfstof fosfaat onbetaalbaar zal zijn geworden rest de mensheid niets anders dan het voorbeeld van de oude Chinezen te volgen. Prins Willem-Alexander heeft dit gelukkig kunnen weten omdat wij hem bijtijds, ruim een week voor zijn vertrek naar China een exemplaar van King's boek hebben gestuurd met de uitleg waarom wij dit in Shanghai lieten zien.