Experimenteren met leds
Wie energie wil besparen en naar duurzaamheid streeft wordt de laatste tijd gelokt naar het nieuwste op verlichtingsgebied: de led (light emitting diode). Nu bouwmarkten spotlights in de aanbieding hebben en een postorderbedrijf als Conrad meerdere pagina’s van zijn nieuwste catalogus wijdt aan deze nieuwe lichtbron voelden wij ons geroepen er mee te experimenteren.
Aantrekkelijk lijken vooral: het geringe energieverbruik en de lagere werktemperatuur, plus een aanzienlijk langere levensduur dan die van de beste spaarlamp. Die van een spaarlamp bedraagt 5.000 tot 10.000 uur. Volgens de aanbieders varieert de levensduur van een led van 10.000 uur tot maar liefst 100.000 uur.
Natuurlijk worden zowel bij bouwmarkt als bij postorderbedrijf de voordelen extra onderstreept. Nadelen blijven, om het passend uit te drukken, onderbelicht. Toch zijn ze er wel: de led schiet bij het produceren van het licht dat het meest gevraagd wordt, wit licht, ernstig te kort. Verlangen we naar een gebruikelijke wit-lichtopbrengst, dan verbruikt de led verlichting uiteindelijk net zoveel elektriciteit als een gewone gloeilamp. Er zijn dan grote aantallen leds nodig en de kosten vliegen omhoog, ook al omdat er 12 volts gelijkstroomadapters bij nodig zijn.
De rode led, die monochromatisch licht in de kleur rood uitzendt, is verreweg het energiezuinigst met 50% omzetting in licht, tegen de 5% van een roodgekleurde gloeilamp. Vandaar dat je ze – overigens ook in de kleuren geel en groen – steeds meer in verkeerslichten tegenkomt.
Bij toepassingen als de zaklantaarn en de door een reflector gerichte lichtbundel wint de wit-licht led het van het kleine gloeilampje en zelfs het verbeterde halogeenlampje. Louter en alleen omdat het licht van een led zich gemakkelijk laat bundelen en het geringe aantal lumen dankzij een heel beperkte stralingshoek nog heel wat lijkt. Daar komt bij dat slechts luttele volts voldoende zijn en zo heb je een handig nachtlampje dat al op drie knoopcellen een relatief forse lichtbundel verspreidt.
Deze eigenschap wordt flink uitgebuit en zo heb je nu dus spotlights voor montage in plafonds. Verwacht van deze toepassing geen wonderen, want naast het voordeel van ‘koel licht’, wat veiliger voelt dan de hete halogeenspots, is er het nadeel van een zeer beperkte lichtopbrengst van koud, ietwat blauwachtig licht. Dit is niet verwonderlijk want het ‘witte’ licht wordt opgewekt door een al wat minder energiezuinige blauwe led, waarvan het licht door fosfor tot geel wordt herleid. Ook hierbij treedt helaas energieverlies op. De inbouwspots bestaan uit minimaal 6 en maximaal 18 leds en kosten al gauw 12 tot 20 euro per stuk, waarbij 3 exemplaren bij elkaar nog niet de lichtopbrengst hebben van één 60 W gloeilamp: 400 tot 500 lumen in vergelijking met de circa 740 lumen van een mat-glazen gloeilamp van die waarde.
Ons advies: wil je led-spots toepassen, denk dan aan een (trap-)portaal, een vitrine en verder overal waar de hitte van een halogeenlamp kwaad kan. Het kil aandoende, blauwachtige licht is te verzachten door het licht op een kleed of donkere houtsoort te laten schijnen.
Wie iets op het gebied van (zuinige, kabelloze) buitenverlichting zoekt kan aan een led-lampje met batterij en zonnecellen denken, die meestal niet meer dan zo’n 5 tot 7 Euro kosten.
En dan tot slot: de levensduur een ‘power-led’ (de opgefokte leds zoals in sommige zaklampen) is heel kort, vaak niet meer dan 100 uur en het geconcentreerde licht is gevaarlijk voor je netvlies.